Uzun süredir güneş ve koruma faktörü içeren kremlerle ilgili birbirinden farklı görüşler kafa karışıklığına yol açıyor. Yıllık 7.3 milyar dolarlık bir ekonomik büyüklüğü olan ve yılda yaklaşık % 7 büyüyen ‘’güneş koruyucu ve iyileştirici ürünler’’ piyasası ciddi bir reklam ve haber pompalayarak yakında ‘’evde otururken bile güneş koruyucu kullanmamızı’’ önerecek. Bu kadar karlı bir pazar varken bizim de bazı bilgileri bilimsel veriler ışığında incelememiz gerekiyor.
Güneş Kremleri Gerçekten Zararsız mı?
Öncelikle belirtmek gerekir ki ‘’güneş ‘’ ne bizim ne de çocuklarımızın düşmanı değildir. “Güneş giren eve doktor girmez” sözü ile büyümüş nesiller olmamıza rağmen maalesef son dönemde güneşte kalmak o denli zararlı, koruyucu krem ve spreyler tamamen masum olarak kabul edilmeye başlanmıştır. Oysa üzerinde hiç durulmayan ya da özellikle konuşulmayan bir konu var; yüksek koruyucu faktör içeren güneş kremlerini kullandığımız zaman vücut D vitaminini yeterince sentezleyemiyor. Oysa çok iyi biliyoruz ki birçok çalışmada kanda D vitamini seviyesi yüksek olanlarda, düşük olanlara kıyasla kalın bağırsak kanseri riski anlamlı derecede düşük bulunmuştur. D vitamini eksikliği depresyon, yaygın vücut ağrıları ve kalp hastalıklarına yol açmaktadır. Özellikle esmer tenlilerde yeterli D vitamini sentezlenmesi için daha uzun güneşte kalmak gerektiği düşünülürse güneşlenme esnasında sürekli güneş koruyucu kullanma konusunda dikkat etmek gereklidir.
Doğru Güneşlenmek İçin
“Güneş kremlerini doğru kullanırsak dost, yanlış kullanırsak düşman olur”. Yaz aylarında saat 09.00-11.00 arasında ya da 16.00’dan sonra açık tenli kişiler, ilk iki gün 10 dakika, daha sonraki günler 20 dakika, esmer tenliler ilk iki gün 20 dakika, daha sonraki günler 30 dakika hiç güneş koruyucu kullanmadan güneşlenebilirler ve bu süre vücudun D vitamini sentezlemesi için yeterli bir süredir. Bu sürelere dikkat edilirse cilt kanseri riski düşük olduğu gibi Dvitaminin kansere karşı koruyucu özellikleri dolayısıyla tam tersine çok faydalıdır.
Ancak biliniyor ki meslekleri gereği uzun yıllar güneş altında kalanlarda cilt kanseri sıktır ve bu kanserler vücudun güneşi çok gören baş boyun ve uzuvlarında sık, diğer bölgelerde seyrektir. Özellikle çocuklarda 5 kereden fazla ciddi güneş yanığı oluşması ilerideki yıllar da malign melanom riskini arttırmaktadır. Güneşlenmeye bağlı ciddi cilt yanıkları olması erişkinde de malign melanom riskini arttırmaktadır. Ama normal güneşlenmenin melanom riski üzerine etkisi görülmemiştir.
Demek ki yukarıdaki sürelere uygun güneşlenme tarzında kanser riski yoktur, hatta D vitamini sentezlenmesi nedeni ile kansere karşı bir tür önlemdir. Ancak güneşte çok uzun süre kalmak risklidir.
Güneş Kremleri Neden Risk Taşır?
Güneş kremlerinin kansere yol açtığına dair bilimsel bir kanıt yoktur. Ancak Oksibenzon (oxybenzone) içeren kremler alerjik reaksiyonlar yaratabilir. Oksibenzon aynı zamanda endokrin hormonunu bozan ve hücrelere zarar veren bir kimyasaldır. Özellikle çocuklarda çok dikkat etmek gerekir.
Sprey şeklindeki güneş koruyucular havada toksik partiküller bırakıyor ve bu da solunum yoluyla vücuda girerek risk yaratabiliyor.
JAMA dergisinde yayınlanan bir araştırmada avobenzon, oksibenzon, ecamsule ve oktokrilen incelendi. 24 katılımcı , bir hafta boyunca güneş kremi kullandı. Günde dört kez vücutlarının yüzde 75’ine krem süren bu kişilerden belli aralıklarla kan örnekleri alındı. Bu kişilerin tümünün kanında yüksek oranda kimyasal çıktı. Özellikle oksibenzon seviyesinin diğer kimyasallarınkinden 50-100 kat daha yüksek olduğu görüldü.
Aslında titanyum diyoksit ve çinko oksit içeren kremler deriden vücuda karışmıyor fakat sürüldükten sonra beyaz bir tabaka bırakması nedeni ile bir çok kişi kullanmak istemiyor.
Elimizde şu anda kanıt olmasa dahi uzun dönem kullanımda nasıl bir etki ile karşılaşacağımızı bilmeden güneş koruyucu kremlerini özellikle çocuklarda bu kadar yoğun kullanmak bana mantıklı gelmiyor. Ancak güneşte uzun kalmanın riskleri de belli. Önerimiz yukarı da belirtilen saatlerde güvenlikle güneşlenilebilir. Diğer saatlerde mümkünse güneşe çıkmamak veya kalın koyu tente (açık renk tenteler %50 geçirgen olabiliyor) ya da ağaç gölgesinde oturmak. Böyle bir ortam yoksa geniş şapka ve vücudu örten giysiler kullanmak uygun olur. Böylece güneş koruyucu krem kullanmadan tatil yapılabilir.
Ancak güneşten korunmanızı gerektiren cilt hastalığınız varsa zorunlu olarak güneş kremi kullanılabilir.
Tüm bu yazılanlara rağmen güneşte uzun süre oturmak istiyorsanız bu durumda güneş koruyucu krem kullanmak güneş yanığı riskini almamak adına daha akıllıca olur.
