Tümöre yüksek sağlıklı dokulara en az etki: Stereotaktik radyoterapi ya da halk arasındaki bilinen adıyla ‘’nokta atış radyoterapi’’ tümöre en yüksek dozu verirken sağlıklı dokuları en iyi korumayı hedefleyen modern bir radyoterapi tekniğidir.
Bu yöntemde ışın vücuda çok farklı noktalardan düşük dozlarla girer ancak tüm alanlar ortak bir noktada yani tümörün içinde biriktiği için ortaya çıkan doz tümörü yok edebilecek bir güce ulaşır. Ancak ışınlar vücudun çok farklı noktalarından düşük doz ile giriş yaptığı için sağlıklı dokular çok az oranda etkilenirler. Çok kısa sürede kanser tedavisi: Stereotaktik radyoterapinin en büyük avantajı tümöre hedeflenmiş yüksek dozu klasik radyoterapi 6-8 hafta arasında verebilirken bu yöntemle 1-5 seansta uygulayabilmesidir. Böylece hastalar normal yaşamlarına çok daha kısa sürede dönebilmektedir. Daha çok tümör hücresi öldürülebilir: Klasik radyoterapi tekniği ile günlük düşük dozlar uzun sürede verilir, yani direk tümör hücresi ölümü değil zaman içinde tümörün küçülmesi sağlanır. Oysa stereotaktik radyoterapide bir ya da beş seansta verilen yüksek radyasyon direk tümör hücrelerini harap edebilmekte, tümörün çevresinde oluşturduğu damarları yok ederek, tümörün kanlanmasını durdurmaktadır. Bunlara ek olarak stereotaktik radyoterapiyle tahrip olan tümörden salgılanan tümör antijenleri vücudumuzun immün sistemini tetikleyerek tümörle savaşma yeteneğini arttırmakta, nüks ya da metastaz riskini azaltmaktadır. Sağlıklı dokular daha iyi korunabilmekte: Klasik radyoterapi uygulamalarında ışının vücuda az sayıda farklı alandan giriş yapması nedeni ile kullanılan her alanda nispeten daha yüksek doz kullanılıyordu, bu da sağlıklı dokuların daha fazla oranda etkilenmesine yok açabiliyordu. Basitçe açıklarsak tümöre 100 birim radyoterapi vermek istiyoruz, bunu on farklı açıdan verirsek her açıda 10 birim doz vücuda girer ve ciltten tümöre ulaşırken azalarakta olasa sağlıklı dokuyu 10 birim olarak etkiler. Ama biz 100 birimi tümöre 100 farklı açıdan verirsek her açıdan vücuda 1 birim radyasyon girer ve ciltten tümöer giderken sağlıklı dokuyu çok daha az etkiler.
Bu nedenle stereotaktik radyoterapide yan etkiler daha az görülür. Hangi cihazlar stereotaktik radyoterapi uygulayabilir? Elekta Versa HD, True Beam, MR Linac, Tomoterapi, CyberKnife, Gamma Knife (sadece beyin içi lezyonlar) gibi modern cihazlar ‘’Streotaktik radyoterapi’’ veya halk arasındaki ismi ile ‘’nokta atış radyoterapi’’ uygulayabilmektedir. Elde edilen sonuçlar açısından cihazlar arasında belirgin bir fark yoktur. Dikkat! Stereotaktik radyoterapi çok önemli avantajlar içeren bir tedavi yöntemidir. Ancak unutulmamalıdır ki hedef tümöre çok yüksek bir dozu kısa bir sürede verirken tümörü tam hedeflemek çok önemlidir. Milimetrik bir hata tümöre gerekli dozun verilememesi ve çevredeki sağlıklı dokuya gereksiz yüksek doz verilmesine sebep olabilir. Bu da maalesef tedavi başarısızlığı ve ciddi yan etkilere yol açabilir.
Bu nedenle tedavi öncesi tümörün tam olarak belirlenmesi için gerekli görüntüleme yöntemleri mutlaka kullanılmalıdır. (PET CT, MR tomografi gibi). Planlama deneyimli bir radyasyon onkoloji uzmanı ve medikal fizikçi tarafından hassas bir şekilde yapılmalıdır. Belki de en önemlisi, sizi tedaviye alan teknisyenlerin de çok tecrübeli ve dikkatli olması gereklidir. O nedenle bu tarz tedaviler mutlaka deneyimli merkezler tarafından uygulanmalıdır.
Unutmayın stereotaktik radyoterapi tedavisinin başarılı olabilmesi için yüksek teknoloji içeren cihazların yanı sıra, belki daha da önemlisi bu konuda deneyimli ve dikkatli bir ekip olmasıdır. Avantajlar: Stereotaktik radyoterapinin en önemli avantajı tedavinin tek ya da beş seansta verilebilmesi ve hastaneye daha az sayıda gidilmesi, yan etkilerin daha az ve tedavi sonuçlarının bir çok tümörde cerrahiye yakın olmasıdır. Halk arasında ''neştersiz ameliyat'' denilmesi bu nedenledir.
Günlük tedavi süresi kullanılan cihaza göre farklılık gösterse de 30-60 dakika arasındadır. Hasta tedavi esnasında ağrı, sıcaklık ya da herhangi bir şey hissetmez. Tedavi sonunda vücudunda radyasyon kalmaz ve evde özel bir izolasyon ya da önlem almaya gerek yoktur. Dezavantajlar: Bu yöntem maalesef her kanserde ve her evrede kullanılamamaktadır. Tümör boyutu 5 cm'den daha büyük ise bu yöntemin kullanımı sınırlanmaktadır. Bazı anatomik yerleşimli tümörlerde kullanımı riskler içermektedir. Bu nedenle mutlaka bir radyasyon onkoloğu ile tümörünüzün böyle bir tedaviye uygun olup olmadığını görüşmeniz gereklidir. Hassas bir tedavi olması nedeni ile mutlaka yüksek teknoloji içeren radyoterapi cihazları ve deneyimli bir kadro ile uygulamak gereklidir. Yeterli donanım ve tecrübe yoksa tedavi sonucu başarılı olmayabilir. Hangi kanser türlerinde kullanılabilir? Özellikle beyin metastazlarında tek günde uygulanabilir (radiosurgery, SRS) , daha önceden radyoterapi uygulanmış beyin tümörlerinin nüksünde ikinci seri olarak yapılabilir. Beynin selim tümörlerinde (meninjiom, akustik nörinom, arterovenöz malformasyonlar, trigeminal nevralji, kafa tabanı tümörleri, orbita tümörleri, hipofiz adenomları) yapılabilir.
Bunun dışında vücuttaki pek çok tümörde kullanımı vardır. SBRT (Stereotactic Body Radiation Therapy) ya da SABR (Stereotactic Ablative Body Radiotherapy) adı verilir. Özellikle akciğer kanserinde 5 cm'den küçük ve lenf nodu metastazı yapmamış ve operasyona uygun olmayan kanserlerde,çok sık uygulanan ve çok etkili bir tedavi yöntemidir.
Akciğer kanseri, pankreas kanseri, karaciğer tümörleri, kemik metastazları, böbrek üstü tümörleri, prostat kanseri, baş boyun kanserleinde lenf nod metastazları başta olma üzere bir çok yumuşak doku tümöründe stereotaktik radyoterapi kullanılabilir.
